Higher Education Evaluations - Audit model

HE in Finland

Welcome to Finland!

Students in higher education QA

Institutional development and evaluation

Quality Audit as an Effective Tool in Establishing Quality Management at the University of Helsinki

Mission report of Activity 2.7 Communication Strategy

EU Short Term Expert Mission Report 

1. Basic Information

Component and Activity:

Component: 2. Coordination and Networking

Activity: 2.7 Communication Strategy

Name of the Expert: Ms Liia Lauri

Dates of the Mission: 13-17 June 2016

Contractor: Finnish Education Evaluation Centre (FINEEC) /

   Estonian Quality Agency for Higher and Vocational Education (EKKA)

2. Relevant Background Information/State of Affairs

The EU-Azerbaijan Twinning Project “Support to the Ministry of Education of the Republic of Azerbaijan for Further Adherence of the Higher Education System to the European Higher Education Area” is signed between the European Union, represented by the Delegation of the European Union to the Republic of Azerbaijan on one hand and the Finnish Education Evaluation Centre (FINEEC) and Estonian Higher Education Quality Agency (EKKA) on the other hand. The Final Recipient of the Action is the Ministry of Education of the Republic of Azerbaijan (MoE).

The overall objective of the project is to further develop Azerbaijan’s higher education system through integration in the European Higher Education Area (EHEA). The purpose is to increase the institutional capacities of the Ministry of Education and other key institutions of Azerbaijan for the development of Bologna related policies and the implementation of the EHEA objectives and reference tools.

The objective of the Project in Component 2 of Networking and Coordination and Activity 2.7 of Communication Strategy is to assist the Ministry of Education in preparing a public awareness and communication strategy for the issues pertinent to EHEA and Bologna. The purpose is to support MoE in establishing coordination, networking and communication mechanisms leading to improved capacity and awareness of issues pertinent to EHEA and Bologna Process. The Bologna Process is a collective effort of public authorities, universities, teachers, and students, together with stakeholder associations, employers, quality assurance agencies, international organisations, and institutions, including the European Commission, where effective coordination, communication and networking is crucial for successful implementation.

3. Objectives and Tasks of the Mission

Based on the Twinning Contract, the aim of the mission is to carry out the activities of Component: 2 Coordination and Networking. The objective of Activity 2.7: Communication Strategy is to assist in preparing a public awareness and communication strategy on Bologna / EHEA issues and its implementation. In this regard, the specific objectives are:

• Review of the current communication methods and practices on Bologna/EHEA issues in Azerbaijan;
• Twinning Workshop on best practices for the MoE and other target groups;
• Planning of the implementation timetable and evaluation practices.

4. Time Schedule of the Mission

5. Achievement of the Expected Results

5.1. General observations related to the coordination, communication and networking on EHEA and Bologna

Progress Review:

Although Azerbaijan signed Bologna agreement already in 2005, there is weak awareness of benefits of EHEA related issues among wider audience in the country. The knowledge on the recent developments of higher education system in Azerbaijan remains vague. The communication and networking concerning EHEA issues is rather fragmented among different departments in the MoE and various stakeholders. The people involved in the MoE and in the universities are very committed but the activities related to EHEA communication require better coordination and networking in order not to overburden people involved in implementing it. 

Recommendations for MoE:

The Communication Strategy with objectives, target groups, key messages, communication channels, and evaluation will support the MoE in coordination and networking with the universities and stakeholders to implement EHEA with coherent and consistent national approach. It was agreed in the meeting that in the framework of the Component 2 and Activity 2.7, a coherent and consistent Communication Strategy will be developed based on the Draft Communication Strategy developed during Mission 1 to enhance the coordination, networking and communication of MoE with universities and stakeholders.

5.2. Defining key steps and actions for developing a Communication Strategy on EHEA and Bologna

Progress Review:

The Workshop at MoE on 14.06 discussed the framework of Draft Communication Strategy on a stakeholder`s perspective defining and prioritizing appropriate communication channels, tools and activities. The possibilities to evaluate impact of communication concerning EHEA activities were also analysed.The workshop applied the participative approach by involving the participants into the development of the Communication Strategy. There was a good understanding of the needs of different target groups regarding EHEA and Bologna related issues. The ideas of the participants were presented and discussed. The expert analysed and summarised the input of the participants and integrated into the Communication Strategy.

Recommendations for MoE:

Following recommendations are made in the Communication Strategy to tackle the current problems of communication and networking:

• The level of priority for EHEA issues in the MoE should be raised in order to better communicate to the management of HEIs and make the developments in EHEA also the priority for HEIs.
• The mandate of existing group of Higher Education Reform experts should be clarified. The group could be the bases for coordination of regular information sharing on EHEA related activities and projects among larger group of stakeholders including HEIs, student organizations, educational NGOs and employers representatives.
• The coordination of organization of regular trainings that is provided concerning EHEA should be developed. People participating in the trainings could be expected to be valuable resource to share knowledge and experience in their “home” organizations.
• Better coordination of communication-related activities concerning EHEA developments in Azerbaijan inside the MoE is advised. It is recommended to collaborate closely with the MoE PR and Information Department to enhance the communication.

5.3. Finalizing the Communication Strategy

Progress Review:

The draft Communication Strategy served as the bases to workshops on 14.06 and 16.06 at MoE. The participants of the workshop formulated and prioritized concrete means to reach particular stakeholder group as well as the possibilities to measure the effectiveness of communication concerning EHEA. On the workshop on 16.06 the participants gave feedback to the Communication Strategy and agreed on the recommendations made.

Recommendations for MoE and the Project:

It is recommended to share the results of the project also to the universities in terms of experts’ recommendations, e.g. in Component 3. The EHEA website can publish some of the Project related documents.

The results of the mission in terms of the Communication Strategy with annexes about Stakeholders groups and Evaluation tools as well as the Workshop Presentations are annexed to this report.

6. Unexpected Results

The STEs did not recognize any unexpected results.

7. Issues Left Open After the Mission

No issues were left open regarding the tasks of the mission.

8. Recommendations for Future Missions

The future missions concerning Component: 2 Coordination and Networking should be informed about the objectives and activities of the Communication Strategy.

9. Conclusions and General Remarks Concerning the Project

Doctoral Education in Azerbaijan

Mission report of Activity: 3.3. Aligning HE Qualifications and Curricula - Developing Doctoral study programs

TWINNING AZERBAIJAN

Support to the Ministry of Education of the Republic of Azerbaijan for Further Adherence of the Higher Education System to the European Higher Education Area (AZ-ad-EHEA

AZ/14/ENP/OT/31

EU Short Term Expert Mission Report 

1. Basic Information

Component 3: Developing Azerbaijan Qualification Framework

Activity: 3.3. Aligning HE Qualifications and Curricula - Developing Doctoral study programs

Names of the Experts: Mr. Karl-Erik Michelsen, Mr. Mati Heidmets

Dates of the Mission: 27 June - 1 July 2016

Contractor: Finnish Education Evaluation Centre (FINEEC) /

Estonian Quality Agency for Higher and Vocational Education (EKKA

2. Relevant Background Information/State of Affairs

Doctoral education in Azerbaijan has long history. First degrees were awarded in the 1920s. Currently doctoral studies are carried out in universities and in the Academy of Science which is an independent scientific institution with large number of research institutions. Higher education in Azerbaijan is organized in three-cycle structure: undergraduate, postgraduate and doctorate. This structure follows the Bologna protocol which Azerbaijan signed in 2005.

Doctoral education has been recognized as an important part of Azerbaijan domestic policy in the future. In 2009 the President of the Republic approved the program to reform the higher education system in Azerbaijan and the program was carried out during 2009-2013. The goal was to improve the educational content and teaching technologies to ensure that Azerbaijan is compatible with the European system of higher education. New academic programs and scientific and methodological guidelines were issued and the governance of universities and other higher education institutions was reformed.  

From statistical point of view, Azerbaijan has significant resources to conduct scientific resource. In 2014 there were 145 institutions and more than 33.000 educated scientist engaged in research. More than 2500 of them had received the highest academic degree, The Doctor of Science. In the same year more almost 12.000 professionals with PhD engaged in research in scientific institutions. Also the number of universities (53) is high compared to the size of population.  

The structure of the doctoral education is an adaptation from the Soviet era. There are two levels in the system; the first level (PhD studies) are organized by universities. Students can choose to be full-time, part-time and independent PhD candidates. The timeframe for PhD varies from 3 years up to 6 years. PhD thesis is defended in the university, but the diplomas are awarded by the Higher Attestation Commission that has the power to approve or disapprove the dissertation.

The second level of doctoral studies leads to the degree of Doctor of Science. It takes officially from 4 to five years to complete studies, but in real life the time spent in this level of doctoral studies is between 6 and 10 ten years. The defense of dissertation is managed by the Higher Attestation Commission and the process is described as slow, heavy and bureaucratic.   

Students who pass the doctoral education (either PhD or Doctor of Science) can continue career in academia or seek employment in private sector or administration. There are several reasons why students decide to seek degrees in higher education. PhD degree gives them better chance to advance in professional careers and ensures them higher salaries. Doctor of Science degree opens careers in academia where private research and teaching ambitions can be fulfilled.

As mentioned above, there has been several initiatives and projects to reform the higher education system in since the beginning of 2000. It may be that the gap between Azerbaijan and Europe has narrowed, but the differences are still significant and the system of higher education in Azerbaijan is not compatible with the European higher education area. This fact has been recognized and as the Nizami report (WP.1.2. report, January 2016) concludes, the system is outdated and requires immediate upgrades, improvements and changes.

3. Objectives and Tasks of the Mission

The objective of this mission was to analyse both the structure and function of doctoral education in Azerbaijan. Based on the analyses practical recommendations are given to improve the system.

The objectives take off from the commonly agreed goal to orient doctoral education in Azerbaijan towards the European system of higher education.

The other goal of doctoral education in Azerbaijan is to enhance the production of high level scientific and technological knowledge and to educate new generation of professional scientists and engineers.

4. Time Schedule of the Mission

5. Achievement of the Expected Results

The aim of this mission was to assist Azerbaijan authorities and relevant stakeholders to improve and reform the higher education and research system to be more in align with the European Union higher education area. This mission focused specially on PhD programs. Foreign experts were expected to gain during the mission:

- Good understanding of the current situation of the PhD education in Azerbaijan.

- To pinpoint mismatches and bottlenecks which slow down and hinder harmonization of the Azerbaijan PhD education and research system with European practices.

-  Provide a roadmap for reforms to future doctoral degree programs;

Problems/mismatches

We were able to locate several problems in the PhD programs and in the governance of the programs, which are foreign or even contradict the common practices in the European Higher Education area:

1. Structure of the programs and human resources:

• Two level doctoral degrees, PhD and Doctor of Sciences. This is a heritage from the Soviet era and non-existing in any European country.
• -PhD programs don’t use credit system that is based on points. Also doctoral studies are without clear curriculum structure.
• -Higher attestation commission has strong powers to control dissertation process and to provide diplomas;
• Immigration law requires that at least 80% of the university staff should have Azeri citizenship;
• Supervisors for PhD candidates must have Doctor of Science degree. This is outdated requirement, because about 70% of potential supervisors are older than 65 years;

2. Malfunction of system:

• Only about 10% of PhD students graduate in time. Fulltime students are required to finish studies in 3 years and part-time students in 4 years.
• There is a clear lack of research infrastructure and support services. There is no free access to electronic databases and foreign scientific journals.
• There is weak international component in the PhD studies. Students publish mostly in national language and very few participates in foreign exchange programs;
• Dissertations are written in the form of monograph instead of article-based dissertations.

3. In-efficient use of resources:

• Currently the higher education system and PhD – programs in Azerbaijan are too costly because there are two parallel systems co-existing. Academy of Sciences employes more than 11 000 staff members and additionally there are 53 universities and several research institution. This heterogenous system of research results in-efficient use of financial and human resources. Salaries are low and the status PhD studies are also suffering from low status. Universities and Academy of Science has difficulties in attractin best talents and brains.
• There are several governmental institutions that govern and micro manage universities. This creates overlapping actitivies that eat up scarce resources.

6. Unexpected Results

No unexpected results occurred.

7. Issues Left Open After the Mission

The purpose of the mission was fulfilled and no issues were left open at the end of the mission.

8. Recommendations for Future Missions

It is very important to maintain the momentum of change. Higher education systems are slow and institutes often resist radical and also conservative changes. There are plenty of hidden power structures which become vulnerable when reforms are introduced. Therefore, there should short, midterm and long term reforms taking place in parallel. Short term changes should be implemented quickly to achieve positive results that bring positive energy to the academic community. Midterm reforms are more fundamental and their progress should be monitored carefully. Long term changes result from successful short and midterm changes.

We recommend that international group of experts assists Azerbaijan authorities and professional conducting this very important process. In the near future is needed at least missions for quality assurance, evaluation of contents of doctoral programs and internationalization of science.

9. Conclusions and General Remarks Concerning the Project

As a general conclusion we state following: Higher education system in Azerbaijan has all necessary elements in place. There are enough institutions, enough educated and trained scientists and enough government agencies to govern the system. Although we don’t have exact information regarding funding the system, we assume that there is no serious lack of financial resources that would hinder the development of the system. All interviews emphasizes the will of scientists and also administrators to engage in major changes of the system. What is, therefore, needed is a strong political action that would push the reforms in action. We want to emphasize that no foreign model could be implemented face-value in Azerbaijan, but foreign models are useful instruments and tools when the system undergoes radical changes. We also received positive feedback when concrete examples were given from Estonia and Finland on how similar reforms have been made and how the process has been handled accordingly. Finally we want to emphasize that no time should be wasted, because scientific environment to day is challenged by fundamental changes in society, economy and environment. Hence, the capability to produce new knowledge is and will be tremendously valuable asset and it cannot be replaced by transfer of knowledge or any other means.

Experience from several countries indicates, that reforming Soviet-type higher education programs is possible. In Estonia during 1993-1996 the national Academy of Sciences was transformed into personal academy, all research institutes of Academy were merged to universities. This boosted the research capacity of universities and helped them to improve the quality of the PhD programs. It also rationalized the use of financial resources that lead to the rise of salaries of researchers. During the reforms a large variety of higher education institutions (more then 30) were merged into 4 public universities and 2 academies (arts and music) which are currently responsible for teaching and training PhD students in Estonia. They are autonomous scientific institutions with full powers to issue academic degrees.

In order to assist Azerbaijan on this future path, we recommend following actions and reforms:

1. Training of high level researcher is currently done in too many institutions. Therefore, we find it necessary that doctoral programs should be concentrated in the large and well equipped universities that have passed rigorous quality assurance evaluations.
2. The two level PhD- degree program should be abolished and and replaced by one level PhD – degree that is compatible with the PhD programs in the European higher education area.
3. Dissertation work should evolve from monographs into article based dissertations. At least four peer-review articles + intellectually stimulating summary is needed to complete doctoral studies. Article based dissertation connects PhD students in the international scientific networks. In addition, objective peer review process validates dissertations and improves supervision.
4. Universities shold be given full autonomy in scientific matters. They are the place where scientific research is done in the future. This process requires quality assurance system that will evaluate scientific functions in the universities. Those institutions that pass the rigorous evaluation, should be granted rights to design and conduct programs that aim at BA, MA and also PhD degrees.
5. When the universities have achieved autonomy, there is no need for Higher attestation commission anymore.
6. Governance of higher education system should be changed to support and provide best possible infrastructure and environment for scientific research.

- Ministry of Education should cease to micro manage universities and adopt the role of science policy maker.

- Ministry of Education should take an active role in building networks and contracts with the European higher education area.

- Ministry of Education should provide funding for expensive and large-scale research infrastructure projects that will be used by all higher education institutions.

- The role of Academy of Science should be reconsidered. Reseearh institutions and researchers should be relocated into the universities where  the scientific research will be conducted in the future.

- Academy of Science should evolve to be a research funding agency, whose responsibiity is to design research programs and projects and to allocate research funding to the universities.

7. The scientific content of the doctoral programs should be re-design to assist PhD students to conduct high quality research. For instance, current mandatory course on philosophy should be replaced by courses that enhance skills in research design, methodology and writing a peer review article in English language.
8. Research infrastructure and environment should be improved by providing all PhD students and professional researhers a free access to electronic databases and foreign publications. In addition new laboratory and research facilities should be built and contracts with other countries signed to get access to national and transnational research infrastructure (for example CERN).
9. PhD students should have good and open access to international exchange programs and at least six months training abroad should be required from all students. In addition supervision of PhD studies should be given to domestic as well as international scientific experts.
10. To promote the internationalization of Doctoral programs there should be considerable investments in improving English language skills of students and staff. Additionally foreign experts need to be invite to serve as opponents and members of the defense panels. Efforts should be made to open doors for international PhD student exchange programs.

Azərbaycanda doktorantura təhsili ilə bağlı Təhsil Nazirliyinə tövsiyələr (3.3 saylı Fəaliyyətin missiya hesabatına əlavə)

TVİNNİNQ AZƏRBAYCAN

Ali təhsil sisteminin Avropa Ali Təhsil Məkanının tələblərinə daha da uyğunlaşdırılması məqsədi ilə Azərbaycan Respublikasının Təhsil Nazirliyinə dəstək göstərilməsi layihəsi (AZ-ad-EHEA)

3.3 saylı Fəaliyyətin missiya hesabatına əlavə. (AT kvalifikasiyalarının və Kurikulumların uyğunlaşdırılması – Doktorantura təhsil proqramlarının inkişaf etdirilməsi) 1 iyul 2016-cı il

Qısamüddətli ekspertlər Karl-Erik Michelsen və Mati Heidmets

Qısamüddətli ekspertlərin Təhsil Nazirliyinə və gələcək missiyalara tövsiyələri

Qısamüddətli ekspertlərin Təhsil Nazirliyinə və gələcək missiyalara tövsiyələri

Missiyanın məqsədi və vəzifələri

Bu missiyanın məqsədi Azərbaycanın doktorantura təhsilinin strukturunu eləcə də fəaliyyət mexanizmini təhlil etmək idi. Təhlillər əsasında sistemin təkmilləşdirilməsi üçün praktiki tövsiyələr verilir. Məqsəd Azərbaycanın doktorantura təhsilini Avropa ali təhsil sisteminə uyğunlaşdırılması üzrə ortaq hədəfə əsaslanır.

Azərbaycanın doktorantura təhsili üzrə digər hədəf yüksək keyfiyyətli elmi və texnoloji biliyin yaradılmasını artırmaq və peşəkar alimlərin və mühəndislərin yeni nəslini yetişdirməkdir.

Müvafiq məlumat/Hazırki vəziyyət

Azərbaycanın doktorantura təhsili qədim tarixə malikdir. İlk doktorantura dərəcələri 1920-ci ildə təltif edilib. Hazırda, doktorantura təhsili universitetlərdə və çoxsaylı tədqiqat institutlarına malik müstəqil elmi təşkilat olan Elmlər Akademiyasında aparılır. Azərbaycanın ali təhsili üç pilləlidir: bakalavriat, magistratura və doktorantura. Bu struktur Azərbaycanın 2005-ci ildə qoşulduğu Bolonya protokoluna uyğundur.

Doktorantura təhsili Azərbaycanın gələcək daxili siyasətinin önəmli hissəsi kimi müəyyənləşdirilib. Azərbaycan Respublikasının prezidenti 2009-cu ildə Azərbaycan ali təhsilində islahatların aparılması üzrə proqramı təsdiqləyib və proqram 2009-2013-cü illərdə həyata keçirilib. Hədəf təhsilin məzmunu və tədris texnologiyalarını təkmilləşdirərək Azərbaycanın Avropa ali təhsil sisteminə uyğunluğunu təmin etmək idi. Yeni akademik proqramlar və elmi və metodoloji təlimatlar hazırlanıb və universitetin və ali təhsil müəssisələrinin idarəçiliyində islahatlar aparılıb.

Statistika nöqteyi-nəzərdən Azərbaycan elmi tədqiqatın aparılması üçün böyük resurslara malikdir. 2014-cü ildə ölkədə 145 institut və 33000 alim tədqiqatla məşğul olub. Onlardan 2500-dən çoxu ən yüksək elmi dərəcə olan Elmlər Doktoru dərəcəsi ilə təltif olunublar. Eyni ildə elmi institutlarda tədqiqatla məşğul olan fəlsəfə doktorlarının sayı 12000-dən çox olub. Universitetlərin sayı (53) əhalinin sayına nisbətdə çoxdur.

Doktorantura təhsilinin strukturu Sovet vaxtından qalmadır. Sistem ikisəviyyəlidir: birinci səviyyə (fəlsəfə doktoru təhsili) universitetlərdə təşkil olunur. Tələbələr əyani, qiyabi və ya dissertantlıq yolu ilə təhsil ala bilərlər. Fəlsəfə doktoru təhsili 3 ildən 6 ilədək davam edir. Fəlsəfə doktoru dissertasiyası universitetdə müdafiə edilir, lakin diplomlar dissertasiyanın qəbul və ya rədd edilməsi üzrə qərarvermə səlahiyyətinə malik Ali Attestasiya Komissiyası tərəfindən təltif edilir.

Doktorantura təhsilinin ikinci səviyyəsi Elmlər Doktoru dərəcəsidir. Bu səviyyənin tamamlanmasına rəsmi olaraq 4-5 il tələb olunur, lakin reallıqda doktorantura təhsilinin bu səviyyəsinin tamamlanması üçün 6-10 il vaxt sərf olunur. Dissertasiyanın müdafiəsi Ali Attestasiya Komissiyası tərəfindən tənzimlənir və prosesin ləng, ağır və bürokratik olduğu bildirilir.

Doktorantura təhsilini (ya fəlsəfə doktoru, ya da elmlər doktoru) başa vuran tələbələr karyeralarını akademiyada və ya özəl sektorda və ya idarəetmədə davam etdirə bilərlər. Tələbələrin ali təhsil dərəcələrinin əldə etmələri üçün bir sıra səbəbləri vardır. Fəlsəfə doktoru dərəcəsi onlara peşəkar karyeralarında irəliləmək imkanı yaradır və maaşlarında artımı təmin edir. Elmlər doktoru dərəcəsi isə tədqiqat və tədris istəklərinin reallaşa biləcəyi akademiyada karyera imkanları yaradır.

Yuxarıda qeyd edildiyi kimi 2000-ci ildən bəri ali təhsil sistemində islahatlar keçirmək üçün bir sıra təşəbbüslər və layihələr həyata keçirilmişdir. Ola bilsin ki, Azərbaycan və Avropa arasında olan fərq azalmışdır, bununla belə, əsaslı fərqlər qalmaqdadır və Azərbaycanın ali təhsil sistemi Avropa ali təhsil məkanına uyğun deyildir. Bu fakt artıq müəyyənləşdirilmişdir və Nizami layihəsi çərçivəsində hazırlanan hesabatın (yanvar 2016-cı il) nəticələrinə əsasən sistem köhnədir və dərhal yenilənməli, təkmilləşdirilməli və dəyişdirilməlidir.

Nəticələr və Ümumi Qeydlər

Dəyişiklik tempini saxlamaq vacibdir. Ali təhsil sistemləri ləngdir və müəssisələr əksər hallarda köklü, eləcə də konservativ dəyişikliklərə müqavimət göstərirlər. Aparılacaq islahatlara həssas olan bir sıra gizli qruplar vardır. Bu səbəbdən, qısa, orta və uzunmüddətli islahatlar paralel olaraq aparılmalıdır. Akademik cəmiyyətə stimul verəcək müsbət nəticələrin əldə edilməsi məqsədi ilə qısamüddətli dəyişikliklər dərhal həyata keçirilməlidir. Ortamüddətli islahatlar daha köklüdür və onların irəliləyişi ciddi monitorinq edilməlidir. Uzunmüddətli dəyişikliklər uğurlu qısa və ortamüddətli dəyişikliklərə əsaslanır.

Tövsiyə edirik ki, beynəlxalq ekspertlər qrupu bu önəmli prosesin peşəkarcasına aparılmasında Azərbaycan qurumlarına yardım etsin. Yaxın gələcəkdə keyfiyyət təminatı, doktorantura proqramlarının məzmununun qiymətləndirilməsi və elmin beynəlmiləlləşməsi üzrə missiyaların keçirilməsi zəruridir.

Ümumi nəticə belədir: Azərbaycanın ali təhsil sistemi bütün zəruri elementlərə malikdir. Kifayət sayda müəssisələr, savadlı və təlimlənmiş alimlər və sistemin idarə edilməsi üçün kifayət qədər hökümət qurumları vardır. Sistemin maliyyələşdirilməsi barədə kifayət qədər məlumatlı olmasaq da, güman edirik ki, sistemin inkişaf etdirilməsi üçün maliyyə resusrları vardır. Bütün müsahibələrdə alimlərdə və inzibati heyətdə sistemin əsaslı dəyişdirilməsi üçün iradənin olduğu müşahidə olundu. Bu səbəbdən, islahatları başlayacaq güclü siyasi tədbirlərə ehtiyac vardır. Vurğulamaq istərdik ki, heç bir xarici model Azərbaycanda birbaşa tətbiq oluna bilməz, lakin sistemdə köklü dəyişikliklər aparıldıqda xarici modellər faydalı alətlər ola bilər.

Eləcə də Estoniya və Finlandiyada oxşar islahatların necə keçirildiyi və prosesin necə tənzimləndiyi üzrə spesifik nümunələrə müsbət reaksiya aldıq. Yekun olaraq, vurğulamaq istərdik ki, zaman itkisinə yol vermək olmaz, çünki cəmiyyətdə, iqtisadiyyatda və mühitdə baş verən köklü dəyişikliklər bu günün elmi mühitinin qarşısında çağırışlar qoyur. Beləliklə, yeni bilik ərsəyə gətirmək potensialı olduqca önəmlidir və önəmli olaraq qalacaqdır və bu, bilik transferi və ya hər hansı digər vasitələrlə əvəz oluna bilməz.

Bır sıra ölkənin təcrübəsi göstərir ki, Sovet təhsil sisteminə oxşar ali təhsil proqramlarında islahatların aparılması mümkündür. 1993-1996-cı illərdə Estoniyada aparılan islahatlar nəticəsində Elmlər Akademiyası formal bir quruma çevrilib, Akademiyanın bütün tədqiqat institutları universitetlərə birləşdirilib. Bu islahat universitetlərin tədqiqat potensialını artırıb və doktorantura proqramlarının keyfiyyətini təkmilləşdirmək imkanı verib. Eləcə də maliyyə resurslarından istifadəni səmərələşdirib və tədqiqatçıların maaşının artırılması ilə nəticələnib. İslahatlar zamanı ali təhsil müəssisələri (30-dan çox) 4 dövlət universiteti və 2 akademiya (incəsənət və musiqi) şəklində birləşdirilib və hal-hazırda bu təhsil müəssisələri Estoniyada doktorant tələbələrin tədris və təlimini həyata keçirir. Onlar akademik dərəcə təltif etmək səlahiyyətinə malik müstəqil elmi müəssisələrdir.

Tövsiyələr

1. Hal-hazırda yüksək səviyyəli tədqiqatçıların hazırlanması olduqca çox sayda müəssisələrdə aparılır. Bu səbəbdən, güman edirik ki, doktorantura proqramları böyük və yaxşı təchiz edilmiş, eləcə də keyfiyyət təminatından keçmiş universitetlərdə həyata keçirilsin.
2. İkisəviyyəli doktorantura proqramı ləğv edilməli və Avropa ali təhsil məkanının fəlsəfə doktoru proqramlarına uyğun olan bir səviyyəli fəlsəfə doktoru dərəcəsi ilə əvəz olunmalıdır.
3. Dissertasiyalar monoqrafiya şəklində deyil, məqalələrə əsaslanan dissertasiyalar şəklində yazılmalıdır. Doktoranturanı tamamlamaq üçün müstəqil qiymətləndirmədən (peer review) keçmiş ən azı dörd məqalə, eləcə də intellektual baxımdan maraqlı xülasə zəruridir. Məqalələrə əsaslanan dissertasiya doktorantura tələbələrini beynəlxalq elm şəbəkələri ilə əlaqələndirir. Bundan əlavə, obyektiv müstəqil qiymətləndirmə prosesi dissertasiyaya etimadı və elmi işə rəhbərliyin keyfiyyətini artırır.
4. Universitetlərə elmi məsələlərdə tam müstəqillik verilməlidir. Gələcəkdə elmi tədqiqatın aparıldığı məkan universitetlər olacaq. Bu səbəbdən, universitetlərin elmi funksiyalarının qiymətləndirilməsi üçün keyfiyyət təminatı sistemi tələb olunur. Qiymətləndirmədən uğurla keçən təhsil müəssisələrinə bakalavriat, magistratura və doktorantura proqramlarının tərtib və tədris edilməsi hüquqları verilməlidir.
5. Universitetlərə müstəqillik verildikdən sonra Ali Attestasiya Komissiyasına ehtiyac qalmır.
6. Ali təhsil sisteminin idarəçiliyi dəyişməli və elmi tədqiqata yardım etməyi və ən yaxşı infrastruktur və mühit təmin etməyi hədəfləməlidir.

- Təhsil Nazirliyi universitetlərin fəaliyyətinə müdaxilə etməməli və elm üzrə siyasəti formalaşdıran qurum rolunu oynamalıdır.

- Təhsil Nazirliyi Avropa ali təhsil məkanı ilə şəbəkələrin və əlaqələrin qurulmasında fəal rol oynamalıdır.

- Təhsil Nazirliyi bütün ali təhsil müəssisələrinin yararlanacağı bahalı və geniş miqyaslı tədqiqat infrastrukturunu maliyyələşdirməlidir.

- Elmlər Akademiyasının rolu yenidən nəzərdən keçirilməlidir. Tədqiqat institutları və tədqiqatçılar gələcəkdə elmi tədqiqatın aparılacağı universitetlərə yerləşdirilməlidir.

- Elmlər Akademiyası tədqiqat proqramlarını və layihələrini hazırlamaq və universitetlərə tədqiqat üçün maliyyə ayırmaq səlahiyyətlərinə malik tədqiqatı maliyyələşdirən quruma çevrilməlidir.

7. Doktorantura proqramlarının elmi məzmunu yenidən hazırlanmalı və doktorantura tələbələrinə yüksək keyfiyyətli tədqiqatın aparılmasına yardım etməlidir. Məsələn, hazırda icbari olan fəlsəfə fənni tədqiqatın hazırlanmasında, metodologiyasında və ingilis dilində müstəqil qiymətləndirmə (peer review) yazmaq bacarıqlarını artırmaq üçün zəruri olan fənlərlə əvəz edilməlidir.
8. Tədqiqat infrastrukturu və mühiti təkmilləşdirilməli və bütün doktorantura tələbələri və peşəkar tədqiqatçılara elektron məlumat mərkəzlərinə və xarici nəşrlərə çıxış təmin olunmalıdır. Bundan əlavə, yeni laboratoriya və tədqiqat infrastrukturu yaradılmalı və milli və beynəlxalq tədqiqat infrastrukturuna (məsələn, CERN-ə) çıxış təmin etmək məqsədi ilə digər ölkələrlə müqavilələr imzalanmalıdır.
9. Doktorantura tələbələri beynəlxalq mübadilə proqramlarına açıq çıxışa malik olmalıdırlar və bütün tələbələr ən azı altı ay müddətində xaricdə hazırlıqdan keçməlidirlər. Bundan əlavə, doktorantura təhsilinə rəhbərlik yerli, eləcə də beynəlxalq elmi ekspertlərə həvalə edilməlidir.
10. Doktorantura proqramlarının beynəlmiləlləşməsini təşviq etmək məqsədi ilə tələbələrin və akademik heyətin ingilis dili biliklətinin təkmilləşdirilməsinə sərmayə qoymaq tələb olunur. Bundan əlavə, xarici ekspertlər üzv və oponent qismində müdafiə panellərinə dəvət olunmalıdırlar. Beynəlxalq doktorantura tələbələrinin mübadilə proqramları üçün imkanlar yaradılmalıdır.